„W jakiejś dyskretnej formie sztuka świat poprawia, bo jest jednak dodawaniem jakiegoś dobra w świecie” (Jarosław Modzelewski)

18 maja 2024 roku w pałacu Siemczyno, uroczystym wernisażem blisko 300 dzieł 124 artystów  z Polski, Francji, Grecji, Irlandii, Macedonii, Niemiec i Ukrainy, rozpoczął się II Międzynarodowy Przegląd Sztuki „Od gór po morze 2024”. Miałam przyjemność być kuratorką wystawy i pracować z grupą wspaniałych ludzi ze Stowarzyszenia „Stacja Kultura” Borne Sulinowo, organizatora ważnego projektu kulturalnego na rzecz artystów i lokalnej społeczności. Pałac Siemczyno znajduje się na Pojezierzu Drawskim, w sercu Zachodniopomorskiego, gdzie naturalne piękno przyrody współgra z historią i teraźniejszością, z kulturą przodków i sztuką współczesną. Trzynaście pałacowych pokojów, łącznie z salą balową, zmieniły się w przestrzeń ekspozycyjną dla dzieł sztuki współczesnej, zrealizowanych różnymi technikami (malarstwo, grafika artystyczna i komputerowa, akwarela, rysunek, fotografia, techniki mieszane i własne, kolaż, tkanina artystyczna, mozaika, rzeźba w drewnie i ceramika).

Przegląd ma formułę otwartą. Oznacza to odrzucenie zasad konkursu i w konsekwencji współzawodnictwa artystów. Wyjątkowość tego projektu oparta jest na trzech zasadach, które najlepiej ilustruje hasło Rewolucji Francuskiej z 1793 roku: liberté, égalité, fraternité (pol. wolność, równość, braterstwo). Regulamin zagwarantował artystom:  

• wolność wypowiedzi artystycznej co do tematu i techniki tworzenia,
• równość wszystkich artystów, niezależnie od tego czy są profesjonalistami i mają tytuły naukowe, czy też są pasjonatami amatorami, którzy tworzą w zaciszu prywatnej przestrzeni,
• braterstwo, które wyraża się szacunkiem dla twórczości każdego artysty  w świecie prawdziwych twórców.

Tego rodzaju założenie oznacza w konsekwencji niestandardowe zadania i działania dla osoby zajmującej się organizacją wystaw. W tym przypadku, kurator nie dokonuje wyboru dzieł do zbudowanej wcześniej koncepcji, intelektualnego przesłania, za którego realizację jest odpowiedzialny. W zamian otrzymuje gotowy materiał w postaci prac artystów oraz oryginalną przestrzeń wystawienniczą. Te dwa aspekty stały się intrygującym punktem wyjścia do pracy. Analiza blisko 300 obiektów wykonanych różnymi technikami przez artystów profesjonalnych,  a także amatorów, umożliwiła wyodrębnienie pewnych wspólnych wątków tematycznych  i formalnych, będących punktem wyjścia do stworzenia scenariusza wystawy, w którym również należało uwzględnić techniczne aspekty prezentacji dzieł, choćby takich jak: nietypowa przestrzeń ekspozycyjna i różna wielkość pomieszczeń, brak oświetlenia i konieczność operowania światłem naturalnym, kontekst obiektów nieartystycznych i różnego rodzaju niedogodności związane z technicznym stanem budynku. Aranżacja dzieł sztuki współczesnej w przestrzeniach naznaczonych historycznymi zawirowaniami już przez sam kontrast wizualny, zetknięcia się materialnej przeszłości z nowoczesnym przekazem artystycznym, jest ciekawym i nietypowym doświadczeniem dla oglądającego i może też wpływać na sposób odbioru i interpretacji dzieła sztuki.

Globalna pandemia zmieniła człowieka i znany nam świat. Żyjemy nieustannie w tyglu gwałtownych przemian społecznych, ekonomicznych, politycznych. Na własnej skórze doświadczamy wielobiegunowości świata i wielu kryzysów. Jakby tego było mało, ponosimy konsekwencje zachodzących procesów będących wynikiem katastrofy klimatycznej. Jak to wpływa na naszą kondycję psychofizyczną? Czy świat, który stworzyliśmy nadal ma rację bytu? Czy usankcjonowane tradycją systemy, schematy, strategie działania są nadal skuteczne właściwe  w rozwiązywaniu nabrzmiałych problemów?  

We współczesnym świecie to przede wszystkim sztuka nowoczesna podejmuje odważne próby zobrazowania rzeczywistości psychologicznej ukrytej pod powierzchnią tego, co widzimy, czujemy  i doświadczamy. Odkrywanie i tworzenie wiedzy oraz dzielenie się nią z odbiorcą to podstawowa cecha współczesnej sztuki. Dzięki kreatywności, wyobraźni i odwadze, artyści eksplorują przestrzenie skrywane i osobliwe, tematy trudne i kłopotliwe, ujawniają lęki, pragnienia i tęsknoty, stawiają pytania, ostrzegają, prowokują i proponują rozwiązania. Nowoczesny artysta to komentator rzeczywistości, którego nie dotyczą już żadne ograniczenia estetyczne ani techniczne  w wypowiedzi artystycznej. Jaka powstała opowieść o człowieku i świecie współczesnym? Jaką narrację stworzył zbiór prac artystów, którzy wyrazili chęć prezentacji fragmentu swojej twórczości?

Sztuka w szczelinie czasu. Czy zdążymy zbudować nasz świat na nowo?

Tworząc wystawę, zbudowaną z propozycji samych artystów, można odnieść wrażenie, że obecnie palącą potrzebą jest odnalezienie równowagi wewnętrznej, by poradzić sobie z tym, czego wszyscy nieustannie doświadczamy. Wymaga to jednak od nas – czy nam się podoba, czy nie – przeprowadzenia zmian w sposobie pojmowania i myślenia o świecie, miejscu i roli człowieka, a przede wszystkim stworzenia nowych pomysłów na takie działania, które umożliwią nam i przyszłym pokoleniom nie tylko godziwe życie, ale wręcz przetrwanie. Nie wystarczą już puste deklaracje polityków i ludzi biznesu. Znajdujemy się na równi pochyłej, tracimy naszą planetę, tracimy człowieczeństwo, pochłonięci zachłannością, chciwością i bezmyślną krótkowzrocznością. Mam nadzieję, że to cisza przed burzą, która w przyszłej edycji przeglądu siemczyńskiego będzie stanowiła o nowych jakościach nie tylko artystycznych.

Urzeczywistnienie projektu było możliwe dzięki finansowemu wsparciu Urzędu Marszałkowskiego  w Szczecinie, a także Starostwu Powiatowemu w Szczecinku. Organizator projektu – Stowarzyszenie „Stacja Kultury” Borne Sulinowo współdziałało z Henrykowskim Stowarzyszeniem  w Siemczynie i z właścicielami pałacu w Siemczynie. Druga edycja Międzynarodowego Przeglądu Sztuki pokazała, że w Zachodniopomorskiem można już działać z rozmachem i tworzyć nową kulturalną jakość naszego życia. Z dala od większych ośrodków rozkwita przedsięwzięcie, które już teraz jest atrakcyjną propozycją dla tych, którzy interesują się kulturą i sztuką współczesną. Gratulując Ginie Malinowski – Prezesowi Stowarzyszenia „Stacja Kultury” Borne Sulinowo sukcesu życzę powodzenia przy realizacjach kolejnych edycji.

Jolanta Gramczyńska
Kuratorka wystawy
II Międzynarodowy Przegląd Sztuki
„Od gór po morze 2024”  Pałac Siemczyno